បរិស្ថាន

ការកើនឡើងដ៏សម្បើមនៃទឹកក្រោមដី​នៅក្នុងទីក្រុងហ្ស៊្លីតេន នៅភាគខាងលិច​ប្រទេសលីប៊ី នៅទ្វីបអាហ្វ្រិក បានជំរុញឲ្យមនុស្សរាប់សិបគ្រួសារ​ចាកចេញពីលំនៅឋានរបស់ពួកគេ ដែល​ទទួលរងការលិច ដែលធ្វើឲ្យមានការភ័យខ្លាចអំពីវិបត្តិទៅលើបរិស្ថាន។

នៅសប្តាហ៍នេះ កសិករឥណ្ឌារាប់ពាន់នាក់ បានទៅកាន់ទីក្រុងញូដេលី តាមត្រាក់ទ័រ ដែល​បង្កឡើងវិញនូវចលនាតវ៉ាដូចឆ្នាំ២០២០-២០២១ ដែលបានរាំងខ្ទប់ផ្លូវចូលទៅកាន់រដ្ឋធានី​។

អង្កការសហប្រជាជាតិ និងដៃគូនានានៅលើពិភពលោក បានពិនិត្យ​ការបាត់បង់ដ៏សម្បើម​នៃ​ពូជ​សត្វ និងរុក្ខជាតិ និងស្វែងរកមធ្យោបាយដើម្បីបញ្ចៀសការផុតពូជថ្មី។

ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ ជំរុញឲ្យមានគ្រោះរាំងស្ងួតដ៏បំផ្លិចបំផ្លាញយ៉ាងសម្បើម ដែល​បាន​វាយ​ប្រហារនៅឆ្នាំ២០២៣ លើតំបន់អាម៉ាហ្ស៊ូន។ នេះគឺជាតំបន់មួយក្នុងចំណោមតំបន់​ទាំង​ឡាយ​ ដែលប្រព័ន្ធបរិស្ថានមានសារសំខាន់បំផុតនៅលើពិភពលោក​ដើម្បីធ្វើឲ្យអាកាស​ធាតុ​មានស្ថិរភាព ដែលវាកំពុងរងការគំរាមកំហែងពីការឡើងកម្តៅ។

ចរាចរណ៍ដងផ្លូវ ឬអាកាស ការងារមិនចប់មិនហើយ ឬសម្លេងពីអ្នកជិតខាង យើងរស់នៅ​ក្នុងពិភពលោកមួយដែលកាន់តែឮសម្លេងរំខានច្រើនឡើងៗ ដោយជានិច្ចកាលយើងមិនបាន​ចាប់អារម្មណ៍ផង។ ដូច្នេះសម្លេងគឺជាបញ្ហា​ដែលគេស្គាល់​ប៉ះពាល់សុខភាពសាធារណ និង​ដែល​ផ្តល់ផលវិបាកធ្វើឲ្យខូចខាតការស្តាប់ឮ ធ្វើឲ្យខូចគុណ​ភាពការគេង ប្រព័ន្ធសរសៃឈាម​បេះ​ដូង និងការខូចខាតនានាដែលវាបង្កទៅលើស្ថានជីវចម្រុះ ជាពិសេស នៅទីក្រុងតែម្តង។

ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុបានធ្វើឲ្យពិភពលោកលោកទាំងមូលជួបគ្រោះថ្នាក់ធម្មជាតិ មិន​ឈប់​​មិនឈប់ មានខ្យល់ព្យុះ ទឹកជំនន់ និងគ្រោះរាំងស្ងួតជាដើម។

យោងតាមទីភ្នាក់ងារអន្តរជាតិនៃថាមពល (AIE) កាលពីឆ្នាំ២០២៣ ពិភពលោកបានស្ថាបនា ដល់កម្រិតឯកតកម្ម ៥០% នៃថាមពលកកើតឡើង​វិញ កើនលើសមុន ប្រៀបធៀបនឹង ឆ្នាំ ២០២២។ នេះបង្កើតបានជាចង្វាក់មិនធ្លាប់មាន​សម្រាប់ប៉ុន្មានឆ្នាំខាងមុខទៅថ្ងៃអនាគត​ ទោះ បីជាវាមិនទាន់​គ្រប់គ្រាន់នឹងប្រឈមនឹងការកើនកម្តៅអាកាសធាតុក្តី។

សេចក្តីសង្ឃឹមស្វែងរកឃើញអ្នករស់រានមានជីវិត បានថយចុះយ៉ាងឆាប់រហ័ស​បន្ទាប់ពី​រយៈ​ពេល ៧២ម៉ោង ដែលត្រូវបានចាត់ទុកជារយៈពេលមានសារៈសំខាន់ដើម្បីសង្រ្គោះ​ជីវិត​បន្ទាប់​​ពី​គ្រោះមហន្តរាយធម្មជាតិ។

យោងតាមរបាយការណ៍ដ៏គួរឲ្យភ្ញាក់ផ្អើលមួយរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ​នៅសន្និសីទ អន្តរជាតិស្តី អំពីអាកាសធាតុនៅទីក្រុងឌូបៃ ប្រទេសអារ៉ាបរួម អេមីរ៉េត បានឲ្យដឹងថា មានជិត ៧០០០ ពាន់លានដុល្លារ​នៃការផ្តល់ហិរញ្ញប្បទានសាធារណៈ និងឯកជន ជារៀងរាល់ឆ្នាំ គាំទ្រដល់​សកម្មភាពដែលមានឥទ្ធពលអវិជ្ជមាននៅលើធម្មជាតិ និងបង្កើតផ្ទាល់ដល់ ការ ប្រែប្រួលអាកាសធាតុ ឬវាមានប្រមាណជា ៣០ដង ច្រើនជាងចំនួន​ដែល​ចំណាយ​ជារៀង​រាល់​ឆ្នាំ​​សម្រាប់ដំណោះស្រាយ​ដែលបង្កើតឡើងសម្រាប់ធម្មជាតិ។

នៅខណៈ​ដែលសន្និសីទអន្តរជាតិស្តីអំពីអាកាសធាតុលើកទី២៨ COP28 ចាប់ផ្តើមប៉ុន្មានថ្ងៃ​ចុងក្រោយនៅទីក្រុងឌូបៃ អង្គការស្បៀងអាហារ និងកសិកម្មពិភពលោក FAO បាន​បង្ហាញ​កាល​ពីថ្ងៃអាទិត្យ​នូវ​ផែនការ​បដិវត្តដែលសំដៅ​ប្រែក្លាយប្រព័ន្ធកសិកម្ម​ចំណីអាហារ​ពិភពលោក​ទៅជាអាងស្តុក​កាបូនពីពេលនេះរហូតដល់ឆ្នាំ២០៥០។

បន្ទាប់ពីមួយរាត្រីនៃការពន្យាពេល ប្រទេសនៅជុំវិញពិភពលោកបានអនុម័តនៅ សន្និសីទ អន្តរជាតិ ស្តីអំពីអាកាសធាតុលើកទី២៨ នៅទីក្រុងឌូបៃ​ នូវអត្ថបទ​ការព្រមព្រៀង​ដែលគេវាយ​តម្លៃ​ថា ជាប្រវត្តិសាស្រ្ត​សម្រាប់ការអំពាវនាវ ជាលើក​ដំបូងឲ្យបោះបង់ចោលឲ្យបានច្រើនទៅ​មុខ​​នូវ​ការ​ប្រើប្រាស់ឥន្ធនៈផូស៊ីល ដែលជាអ្នកទទួល​ខុសត្រូវយ៉ាងសំខាន់នៃការកើនកម្តៅ​អាកាស​ធាតុ។

នៅលើផ្ទៃសមុទ្រដែលវាត្រូវបានចាំងពន្លឺដោយព្រះអាទិត្យ ប្លង់តុងរុក្ខជាតិប្រែក្លាយ​ឧស្ម័ន​កាបូនិក​​ទៅជាសារធាតុសរីរាង្គដោយសារការធ្វើរស្មីសំយោគ។ ប្លង់តុងរុក្ខជាតិកំពុងចុះអន់​ថយ​ ជួនកាលដោយសារការជះឥទ្ធពលពីមិនល្អពីសរីរាង្គដ៏ទៃ ពួកវាបានប្រែក្លាយជាអ្វី​ដែល​គេ​​ហៅ​ថា ព្រិលសមុទ្រ។ វាប្រៀបបានដូចជា​គុកសម្រាប់ដាក់កាបូន​រួចធ្លាក់ទៅក្នុងជម្រៅ​សមុទ្រ​​ដោយ​សារទំនាញផែនដី ហើយគឺជាកន្លែង​ដែលកាបូននឹងអាចស្ថិត​នៅ​រាប់ម៉ឺនឆ្នាំ។​

ការបង្កើតថ្មីនេះ គឺជាករណីបង្ហាញអំពីដំណើរដ៏គួរ ឲ្យកត់សម្គាល់ នៃ ក្រុមនិស្សិត​ដែល​មាន​ទស្សន​វិស័យឆ្ពោះទៅមុខ​នៃសកលវិទ្យាល័យ​ កាបារ៉ាក នៅប្រទេស​កេនយ៉ា គឺការធ្វើម្សៅ​ស្មៅ​ដែលអាចយកទៅធ្វើអាហារ អ៊ូហ្គាលី ដែលជាអាហារ​មូល​ដ្ឋាន​​របស់ប្រជាជនកេនយ៉ា។

សន្និសីទ្ធអន្តរជាតិលើកទី២៨ បានបើក​កាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍​នៅទីក្រុងឌូបៃ ជាមួយនឹង​ការ​ធ្វើ ឲ្យលេចឡើងដែលគេរំពឹងជាយូរមកហើយនូវមូលនិធិទូទាត់ការបាត់បង់ និងការខូចខាត ដោយសារអាកាសធាតុនៅក្នុងប្រទេសដែលងាយរងគ្រោះ។

យោងតាមរបាយការណ៍ថ្មីមួយនៃអង្គការឧតុនិយមអន្តរជាតិ បានឲ្យដឹងថា ឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់ ដែល​​បានរាំងស្កាត់​កម្តៅនៅក្នុងបរិយាកាស បានឈានដល់​កម្រិតឯកតកម្ម​ម្តងបន្ថែមទៀត​កាល​ពីឆ្នាំមុន ហើយនិន្នាការនៃការកើនឡើងរបស់វាមិនបានធ្លាក់ចុះទេ។

នៅអំឡុងកិច្ចប្រជុំកំពូល “One Planet Polar” ដែលបានរៀបចំធ្វើឡើងនៅសារមន្ទីរ ប្រវត្តិ​សាស្រ្ត​ធម្មជាតិនៅទីក្រុងប៉ារីស ប្រទេសបារាំង កាលពីថ្ងៃទី១០ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៣ អ្នកវិទ្យា​សាស្រ្ត​ដែលប្រជុំគ្នា​ មានគំនិតផ្តួចផ្តើម Sea Tie។ វាបានរំលឹកអំពីសារសំខាន់​នៃការ​សម្រប​​ខ្លួនឲ្យបានឆាប់រហ័ស​នៃទីក្រុងនានានៅតាមឆ្នេរ​ ប្រឈម​នឹងការឡើងនៃ​កម្រិតទឹក​សមុទ្រ។

ទីក្រុងប៉េកាំងបានទទួលរងនូវស្ថានភាពនៃការបំពុលខ្លាំងក្លា ដែលប៉ះពាល់ដល់មនុស្ស ប្រមាណ ១០០​លាន​​នាក់។

ការវាយតម្លៃប្រចាំឆ្នាំបង្ហាញថា ការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើពិភពលោក​បានកើនឡើង ៤% នៅ ឆ្នាំ២០២២ និងថា ពិភពលោកមិនស្ថិតនៅលើផ្លូវធ្វើដំណើល្អទេ​សម្រាប់ការគោរពការសន្យា​នៅ​​ឆ្នាំ​២០៣០។

ការបំពុលដែលធ្វើឲ្យគេងមិនលក់។ សំណល់ប្លាស្ទីកបានលុកលុយ​សង្កាត់មួយរបស់ភូមា ដែលធ្វើឲ្យប៉ះពាល់យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដល់ជីវភាពរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ។

តាមចង្វាក់សព្វថ្ងៃ ខ្សាច់ពី៣៥លានម៉ែត្រគូប ទៅ ៥៥លានម៉ែត្រគូប​ត្រូវបាន​ដក​យក​ធ្វើអាជីវកម្មជា​រៀង​រាល់​​ឆ្នាំ។