បរិស្ថាន

នៅក្នុងរបាយការណ៍រួម​ដែលមានឈ្មោះថា ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ និងស្រ្តេសពី​កម្តៅនៅ​ពេល​ធ្វើការ ដែលផ្សព្វផ្សាយកាលពីចុងសប្តាហ៍ អង្គការ​ពិភពលោកសម្រាប់សុខភាព (OMS) និងអង្គការឧតុនិយម​ពិភពលោក (OMM) បានចងក្រងនូវការសន្និដ្ឋានមួយដែល​ប្រកាស​អាសន្ន។ ការកើន​កម្តៅអាកាសធាតុបានបន្លាយពេល និងរលកកម្តៅបានរីកវិសាលភាព ជាមួយ​នឹង​ឥទ្ធិពល​​ដែលមើលឃើញ​រួចហើយ ទៅលើចំការ នៅការដ្ឋាន និងក៏ដូចជាតាម​កំពង់ផែ​នេសាទ។ល។

ក្នុងរដូវបង្កាត់ពូជអណ្តើកទឹក និងអណ្តើកគោកនៅ ឆ្នាំ២០២៥ មកទល់ពេលនេះ ពួកយើងបានរីករាយស្វាគមន៍នូវកូនអណ្តើកក្នុងចំនួនដែលមិនគួរឱ្យជឿនៅក្នុងមជ្ឈមណ្ឌលអង្គរសម្រាប់ការអភិរក្សជីវៈចម្រុះ (ACCB) បានបង្កាត់បានកូនអណ្តើករហូតដល់ទៅ ២១១ក្បាល ដែលបានញាស់ចេញពីអណ្តើក៥ប្រភេទផ្សេងៗគ្នា ។

ឆន្ទៈក្នុងការធ្វើឲ្យក្លាយជាផ្លូវការខាងផ្លូវច្បាប់នូវកិច្ចព្រមព្រៀងពិភពលោក ជាមួយនឹងការ​បង្ខំ​ដើម្បីបញ្ចប់ការបំពុលប្លាស្ទីក បានពើបប្រទះនឹងការខ្វែងគំនិតគ្នារវាងរដ្ឋនានា។ កំពុង​ជួប​ប្រជុំ​គ្នា​​សម្រាប់​​ជុំទី៥ នៃកិច្ចចរចានៅទីក្រុងហ្សឺណេវ គណៈប្រតិភូនានាបានព្រមព្រៀង​ចាប់​ផ្តើម​​​ការ​ពិភាក្សាសម្រាប់​កាលបរិច្ឆេទបន្តនាពេលអនាគត ក្រោយពីខ្វះនូវការកុងសង់សុស។

របាយការណ៍នៃទីភ្នាក់ងារអន្តរជាតិថាមពល (AIE) បានបង្ហាញថា ការកើនឡើងនៃការប្រើ ប្រាស់​អគ្គីសនី​​មិនដែលឡើងខ្លាំងបែបនេះទេ នៅក្នុងពិភពលោក។ ហើយផលិតកម្ម​នៃ​ថាមពល​កកើត​​ឡើងវិញស្ថិតនៅលើចំនុចនៃការឆ្លងហួសផលិតកម្មអគ្គីសនី​ពីធ្យូងថ្ម។

ដោយត្រូវបានរកឃើញនៅឆ្នាំ១៩៧០ ប្រហោងនៅក្នុងស្រទាប់អូហ្ស៉ូន លេចឡើង គឺជា វិបាក​ផ្ទាល់​ពីសកម្មភាពរបស់មនុស្ស។

នេះគឺជារបត់មួយសម្រាប់ច្បាប់អន្តរជាតិ សម្រាប់ឥទ្ធិពលខាងនយោបាយដ៏សំខាន់។ នៅ ក្នុងគំនិតប្រឹក្សាដោយត្រូវបានរំពឹងទុកខ្លាំង កាលពីខែកក្កដា តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ (ICJ) អះអាងថា រដ្ឋនានាមានកាតព្វកិច្ចនឹងបង្ការការខូចខាតខ្លាំងសម្រាប់បរិស្ថាន និងត្រូវតែធ្វើកិច្ច សហប្រតិបត្តិការក្នុងសុឆន្ទៈល្អ ដើម្បីលុបបំបាត់ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ។

យោងតាមអាជ្ញាធរគ្រប់គ្រងគ្រោះមហន្តរាយប៉ាគីស្ថាន បានឲ្យដឹងថា ជាសរុប មានមនុស្ស​ប្រមាណ ១៨០នាក់ រួមមាន ៧០នាក់ គឺជាកុមារ បានស្លាប់ ហើយមានមនុស្ស ៥០០នាក់ រង​របួស​ចាប់តាំងពីការចាប់ផ្តើមនៃរដូវភ្លៀងមូសុង។

យោងតាមការសិក្សាថ្មីរហ័សមួយដែលផ្សព្វផ្សាយកាលពីថ្ងៃទី៩ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៥ បានឲ្យ ដឹងថា ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុដែលបង្កឡើងដោយឥន្ធនៈថាមពលផូស៊ីល​បានធ្វើឲ្យ​រលក កម្តៅថ្មីៗនេះនៅភាគខាងលិចទ្វីបអឺរ៉ុបឡើងរហូតដល់ 4°C ក្តៅជាងមុននៅក្នុងទីក្រុង ជាច្រើន និងដែលធ្វើឲ្យមនុស្សរាប់ពាន់នាក់រងគ្រោះ​ដោយសារ​ស្រ្តេសពីកម្តៅដ៏គ្រោះថ្នាក់។

ការសិក្សាមួយដែលផ្តល់ហិរញ្ញប្បទានដោយឧស្សាហកម្ម បង្ហាញថា ការទាញយករ៉ែ លោហៈ ធាតុនៅក្នុងសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វីកអាចនឹងបង្កឲ្យមានការស្រុតចុះនូវចំនួន​សត្វសមុទ្រ។ ​លោហៈ​ធាតុពុលកើនឡើងរួចហើយនៅក្នុងខ្លួនសត្វស៊ីសាច់ជាអាហារដូចជា ត្រីឆ្លាម ឬត្រី​ដាវជា​ដើម។

សព្វថ្ងៃនេះ លីធ្យូម គឺជាសារធាតុរ៉ែដែលចាំបាច់មិនអាចខ្វះបានដើម្បីផលិតអាគុយយានយន្ត​អគ្គីសនី។ យោងតាមការសិក្សាថ្មីមួយ ការទាញយកបន្ថែមគឺចាំបាច់មិនអាចខ្វះបាន ដើម្បី ធានាការផ្ទេរទៅកាន់ថាមពលស្អាត។ យានយន្តអគ្គីសនីគឺត្រូវការចាំបាច់ឲ្យការ​ដឹកជញ្ជូន​លែង​​បំភាយកាបូន។ ដើម្បីផលិតអាគុយចាំបាច់សម្រាប់ដំណើរការរបស់ពួកវា គេត្រូវការ​លីធ្យូម ដែលសារធាតុរ៉ែចាំបាច់។

តុកកែ១ប្រភេទ និងជីងចក់២ប្រភេទដែលក្រុមអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រមកពីអង្គការសត្វព្រៃ និងរុក្ខជាតិកម្ពុជា ក្រសួងបរិស្ថាន និងសាកលវិទ្យាល័យ La Sierra រកឃើញនៅតំបន់ភ្នំថ្មកំបោរ ខេត្តបាត់ដំបង ត្រូវបានទទួលស្គាល់ជាប្រភេទកំណត់ត្រាថ្មីសម្រាប់ពិភពលោក។

រដ្ឋជាង ១៧០ បានអនុម័តសេចក្តីប្រកាសនយោបាយដ៏មានមហិច្ចតាដែលសន្យា​សម្រាប់​សហគមន៍អន្តរជាតិដើម្បីធ្វើប្រតិកម្មបន្ទាន់ក្នុងការការពារសមុទ្រ។

សន្និសីទនៃអង្គការសហប្រជាជាតិអំពីមហាសមុទ្រនៅទីក្រុងនីស ប្រទេសបារាំង កាលពីថ្ងៃ​ទី១០ ខែមិថុនា ប្រទេសចំនួន ៩៥ បាននិយាយឡើង​វិញអំពីឆន្ទៈរបស់ពួកគេ​ដើម្បីកាត់​បន្ថយ​ផលិតកម្ម និងការប្រើប្រាស់​ប្លាស្ទីក។ ប្រទេសដែល​ចូលរួមសន្និសីទ​មានកាន់តែច្រើនបើ​ប្រៀប​ធៀប​នឹង​សន្និសីទ​កាល​ពី​ខែ​សីហា ឆ្នាំមុន នៅទីក្រុងហ្ស៉ឺណេវដើម្បីទាមទារឲ្យមាន​វិធាន​ការ​កាត់​បន្ថយប្លាស្ទីក នៅ​ក្នុង​ការ​ចរចាជុំទី៥ នៃសន្ធិសញ្ញា អំពីប្លាស្ទីក។

ការសិក្សាជាអន្តជាតិថ្មី បង្ហាញថា ពូជសត្វចំនួន ៣៥០០ពូជ ទទួលការគំរាមកំហែង​​ដោយ​ឥទ្ធិពល​នៃការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ។ ចំណែកវិបប្លាសនៃស្ថានប្រព័ន្ធ ការស្លាប់ទ្រង់ទ្រាយធំ និង​ការដួលរលំជាចង្វាក់ បានគំរាមកំហែង និងដាក់ទម្ងន់លើស្ថានជីវចម្រុះផងដែរ។

គម្រោង ACCB បង្កាត់ពូជសត្វត្រដក់ធំបានដោយជោគជ័យ

ការវាយតម្លៃសព្វថ្ងៃបង្ហាញថា ឥទ្ធិពលលើសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកនៃគ្រោះមហន្តរាយធម្មជាតិ មានដូចជា ការរញ្ជួយដី ការបាក់ដី និងទឹកជំនន់ បានកើនឡើងដល់ ២០០ ពាន់លានដុល្លារ ក្នុង​មួយឆ្នាំ។

រនាល ស សំបូររស់នៅតំបន់រ៉ាមសារ ព្រែកទាល់ និងអាងត្រពាំងថ្ម

អគ្គលេខាអង្គការសហប្រជាជាតិ លោកអន់តូនីញ៉ូ ហ៊្គូទែរ៉េស បានអំពាវនាវឲ្យប្រទេសនានា​មើលឡើងវិញជាដាច់ខាតនូវទំនាក់ទំនងរបស់ខ្លួនជាមួយនិងធម្មជាតិ និងព្រមានថា ការ​បាត់បង់​ស្ថានជីវចម្រុះគឺជាវិបត្តិពិភពលោកដែលមិនមានប្រទេសណាអាចធ្វើមិនដឹងមិនឮ​បាន​ឡើយ។

យោងតាមរបាយការណ៍ប្រចាំឆ្នាំ​ដែលផ្សព្វផ្សាយកាលពីពាក់កណ្តាលខែឧសភា​ដោយ​អង្គការ​ភៀស​ខ្លួនផ្ទៃក្នុង (IDMC) ដែលជាអង្គការក្រៅ​រដ្ឋាភិបាលអន្តរជាតិអំពីបញ្ហានេះ បានឲ្យដឹងថា ភាគ​ច្រើន លើសលុបនៃមនុស្សទាំងនេះ ៧៣លាននាក់ ត្រូវបានបង្ខំចិត្តភៀសខ្លួនដោយសារ​សង្រ្គាម ឬ​អំពើហិង្សា។

ការសិក្សាមួយ ព្រមានថា 10% នៃក្រុមអ្នកមានកំពូលបំផុតនៃភពផែនដី គឺជាអ្នកទទួលខុស ត្រូវ ២/៣ នៃការកើនកម្តៅ​អាកាសធាតុ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៩០។