បរិស្ថាន

ការវាយតម្លៃសព្វថ្ងៃបង្ហាញថា ឥទ្ធិពលលើសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកនៃគ្រោះមហន្តរាយធម្មជាតិ មានដូចជា ការរញ្ជួយដី ការបាក់ដី និងទឹកជំនន់ បានកើនឡើងដល់ ២០០ ពាន់លានដុល្លារ ក្នុង​មួយឆ្នាំ។

រនាល ស សំបូររស់នៅតំបន់រ៉ាមសារ ព្រែកទាល់ និងអាងត្រពាំងថ្ម

អគ្គលេខាអង្គការសហប្រជាជាតិ លោកអន់តូនីញ៉ូ ហ៊្គូទែរ៉េស បានអំពាវនាវឲ្យប្រទេសនានា​មើលឡើងវិញជាដាច់ខាតនូវទំនាក់ទំនងរបស់ខ្លួនជាមួយនិងធម្មជាតិ និងព្រមានថា ការ​បាត់បង់​ស្ថានជីវចម្រុះគឺជាវិបត្តិពិភពលោកដែលមិនមានប្រទេសណាអាចធ្វើមិនដឹងមិនឮ​បាន​ឡើយ។

យោងតាមរបាយការណ៍ប្រចាំឆ្នាំ​ដែលផ្សព្វផ្សាយកាលពីពាក់កណ្តាលខែឧសភា​ដោយ​អង្គការ​ភៀស​ខ្លួនផ្ទៃក្នុង (IDMC) ដែលជាអង្គការក្រៅ​រដ្ឋាភិបាលអន្តរជាតិអំពីបញ្ហានេះ បានឲ្យដឹងថា ភាគ​ច្រើន លើសលុបនៃមនុស្សទាំងនេះ ៧៣លាននាក់ ត្រូវបានបង្ខំចិត្តភៀសខ្លួនដោយសារ​សង្រ្គាម ឬ​អំពើហិង្សា។

ការសិក្សាមួយ ព្រមានថា 10% នៃក្រុមអ្នកមានកំពូលបំផុតនៃភពផែនដី គឺជាអ្នកទទួលខុស ត្រូវ ២/៣ នៃការកើនកម្តៅ​អាកាសធាតុ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៩០។

ការដាក់បង្ហាញខ្សែភាពយន្តខ្លីស្តីពី "ស្រូវមិត្តក្រៀល" ដើម្បីចូលរួមអបអរទិវាសត្វស្លាបទេសន្ដរប្រវេសន៍ពិភពលោកឆ្នាំ២០២៥

បន្ទាប់ពីការដាច់ចរន្តអគ្គិសនីដែលមិនធ្លាប់មាន ដែលបានធ្វើឲ្យអាក់ដំណើរការជ្រោយ​អ៊ីបេរីក រយៈពេលជាច្រើនម៉ោងកាលពីថ្ងៃទី២៨ ខែ​មេសា ប្រទេសអេស្ប៉ាញ និង​ព័រទុយហ្គាល់ បានស្តារឡើងអគ្គីសនីមានឡើងវិញស្ទើរតែទាំងស្រុង​នៅព្រឹកថ្ងៃបន្ទាប់។ យ៉ាង​ណាក៏​ដោយ ប្រភពនៃការដាច់អគ្គីសនីទ្រង់ទ្រាយធំនេះ ស្ថិតនៅមិនដឹងនៅឡើយ។

ជំនួបដែលរៀបចំធ្វើឡើងដោយបិទទ្វារកាលពីសប្តាហ៍មុន បានប្រមូលផ្តុំ​អ្នក​តំណាង​នៃ​ប្រជាជាតិចំនួន ១៧ តាំងពីមហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ចធំៗរបស់ពិភពលោក រហូតដល់រដ្ឋ​ដែល​ទទួលរងឥទ្ធិពលខ្លាំងបំផុតពីការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ មានដូចជា​អ្នកតំណាងតំបន់​នៃ​សហភាព​អឺរ៉ុប សហភាពអាហ្វ្រិក និងសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍។

ទីភ្នាកងារអង្គការសហប្រជាជាតិសម្រាប់ជនភៀសខ្លួន (HCR) បានបញ្ជាក់ឲ្យដឹងថា​ មនុស្ស ជិត ១០០០០នាក់ នៅក្នុងខេត្ត តង់ហ្គ៉ាយីកា នៅសាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យកុងហ្គោ (RDC) ត្រូវបានបង្ខំឲ្យផ្លាស់ទីលំនៅដោយសារទឹកជំនន់ដ៏ធ្ងន់ធ្ងរ​ដែលបង្កឡើងដោយភ្លៀង ព្យុះកាល ពី​ពេលថ្មីៗ។

ដោយសារតែការប្រុងប្រយ័ត្ននិងការយកចិត្តទុកដាក់ក៏ដូចជាចូលរួមបង្ការទាំងអស់គ្នាបូកផ្សំនិងមេឃភ្លៀងជាបន្តបន្ទាប់ប៉ុន្មានថ្ងៃនេះ គ្រោះអគ្គីភ័យដែលកើតមានឡើងនៅកម្ពុជានាអំឡុងពេលបុណ្យចូលឆ្នាំថ្មីប្រពៃណីជាតិបានថមថយដល់ទៅពាក់កណ្តាល​។

ចំនួន រយៈពេល និងវិសាលភាពនៃរលកកម្តៅ កើនឡើងគ្រប់ទីកន្លែង​នៅលើពិភពលោក លោកដោយសារការកើនកម្តៅអាកាសធាតុ ជាមួយនឹងវិបាកដ៏បំផ្លិចបំផ្លាញដ៏មាន សក្តានុពលរបស់វាសម្រាប់សុខភាព។

ចេញពីកន្លែងថ្លែងសន្ទរកថា នៅទីស្នាក់ការអង្គការសហប្រជាជាតិនៅទីក្រុងញូយ៉ក លោក អន់តូនីញ៉ូ ហ្គូទែរ៉េស បានរៀបរាប់អំពីឥទ្ធិពលបរិស្ថានដ៏បំផ្លិចបំផ្លាញនៃវិស័យកាត់ដេរ។ លោកអន់តូនីញ៉ូ ហ្គូទែរ៉េស បានព្រមានថា ៖ “ប្រសិនបើយើងមិនប្រញ៉ាប់បញ្ចេញ សកម្មភាព។ ការស្លៀកពាក់ទាន់សម័យអាចនឹងសម្លាប់ភពផែនដី”។ លោកចង្អុលទៅកាន់ ឧស្សាហកម្មកាត់ដេរ​ដែលការអនុវត្តរបស់វាគំរាមកំហែងស្ថានជីវចម្រុះ ធ្វើឲ្យធនធានធម្មជាតិ​ខ្សោះ និងធ្វើឲ្យអាកាសធាតុកាន់តែធ្លាក់អន់ថយ។ ជារៀងរាល់វិនាទីសម្រាមសម្លៀកបំពាក់​មានទំហំប៉ុនឡានដឹកសម្រាមត្រូវបានដុតបំផ្លាញ ឬយកទៅចាក់ចោលនៅកន្លែងស្តុក​សម្រាម។ ”សម្លៀក​បំពាក់ត្រូវបានផលិត និងបោះចោលក្នុងចង្វាក់ដ៏ច្រើនហួស ឬត្រូវបាន​ជម្រុញ​ដោយ​គំរូសេដ្ឋកិច្ចដែលផ្តល់អាទិភាពដល់ការប្រើតែរបស់ថ្មី ភាពលឿនរហ័សខូច និង​ងាយ​​បោះ​​ចោល។”

យោងតាមរបាយការណ៍ថ្មីនៃអង្គការឧតុនិយមពិភពលោក (OMM) បានឲ្យដឹងថា ឥទ្ធិពល នៃ ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុដែលបង្កឡើងដោយសកម្មភាពរបស់មនុស្ស បានឈាន​ដល់កម្រិត ប្រកាសអាសន្ននៅឆ្នាំ២០២៤។

គម្រោងរេដបូកលំផាត់គ្របដណ្ដប់លើផ្ទៃដី១៣៤,៧៣០ហិកតា និងអាចកាត់បន្ថយការបំភាយនៃឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់ជាង២៥០០០០ តោនរៀងរាល់ឆ្នាំ

អ្នកជំនាញឯករាជ្យនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ បានពន្យល់ថា ការនេសាទហួសកម្រិត មាន ឥទ្ធិពលដ៏ធ្ងន់ធ្ងរទៅលើប្រព័ន្ធបរិស្ថានសមុទ្រ ប្រជាជននៅតាមតំបន់ឆ្នេរ និងអាកាសធាតុ ក្នុង​កម្រិតសកលលោក។

ដុំទឹកកកនៃពិភពលោកដែលជ្រៅបំផុត រងមហន្តរាយដោយសារកម្តៅពិភពលោក​ដែល​ជានិច្ចកាល​កើនឡើង។ បន្ទាប់ពីឆ្នាំ២០២៤ ឆ្នាំ២០២៥ ក៏បង្ហាញនូវការឡើងកម្តៅបន្ត ​២​ឆ្នាំ​ជាប់ៗ​គ្នា និងការពិនិត្យឃើញ​កម្តៅឡើងដល់កម្រិតខ្ពស់ជាប្រវត្តិសាស្រ្ត។

មិនមានកសិករ នឹងមិនមាននយោបាយណាមួយដែលត្រូវដាក់ចេញទេ។ នេះគឺជាសារ​ដែល​អគ្គនាយកនៃអង្គការសហប្រជាជាតិសម្រាប់ចំណីអាហារ និងកសិកម្ម (FAO) លោកគូ ដុងយូ បានថ្លែង កាលពីចុងខែទៅកាន់ប្រតិភូចូលរួមនៅជុំថ្មីនៃកិច្ចចរចារបស់អង្គការសហ ប្រជាជាតិ​អំពី​​ស្ថានជីវចម្រុះនៅទីក្រុងរ៉ូម ប្រទេសអ៊ីតាលី។

មន្ត្រីជំនាញនៃក្រសួងបរិស្ថាន និងដៃគូសហការមានគម្រោងសិក្សាស្រាវជ្រាវលើសំណាកផូស៊ីល ដែលបានរកឃើញនៅតំបន់ការពារធម្មជាតិក្នុងភូមិសាស្រ្ត ខេត្តកំពត និងកោះកុង។ គម្រោងនេះ ធ្វើឡើងក្នុងគោលបំណងដើម្បីកំណត់អត្តសញ្ញាណផូស៊ីល និងធ្វើស្រ្តាទីក្រាហ្វ ដើម្បីសិក្សាប៉ាលេអូ-បរិស្ថាន នៅភាគខាងត្បូងនៃកម្ពុជា ក្នុងការសិក្សាស្រាវជ្រាវ និងប្រមូលសំណាកគំរូក្នុង ខេត្តកោះកុង និងខេត្តកំពត។ នេះបើតាមលោក សេង សោត អគ្គនាយករង នៃអគ្គនាយកដ្ឋានសហគមន៍មូលដ្ឋាន ក្រសួងបរិស្ថាន បានលើកឡើង ក្នុងកិច្ចប្រជុំ នៅថ្ងៃទី ២៨ ខែកុម្ភៈនេះ។

ប្រទេសជប៉ុនបានសន្យា កាត់បន្ថយការបំភាយឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់ ៦០% ពីពេលនេះ​រហូត ដល់ ឆ្នាំ២០៣៥ បើប្រៀបធៀបនឹងឆ្នាំ២០១៣ នៅក្នុងក្របខណ្ឌនៃផែនការអាធាតុ។ នេះគឺជា​មហិច្ចតា កើនឡើង និងនាំមកជាមួយនូវការត្រួតពិនិត្យឡើងវិញអំពីយុទ្ធសាស្រ្តថាមពល។

យោងតាមសម្រង់ចុងក្រោយនៃវិទ្យាស្ថានអឺរ៉ុប កូពែនីគូស (Copernicus) បានឲ្យដឹងថា ខែ​មករា ឆ្នាំ២០២៥ គឺជាខែមករា ដែលក្តៅបំផុតដែលមិនដែលធ្លាប់បានកត់ត្រា នៅលើពិភព លោក។ ​ទន្ទឹមពេលគ្នានេះដែរ ទីភ្នាក់ងារទទួលបន្ទុកឧតុនិយមនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ បាន​ឲ្យ​​ដឹង​ថា វានៅតែក្តៅ ទោះបីជាមានការវិល​ត្រឡប់នៃបាតុភូតអាកាសធាតុឡានីណា (La Nina ដែលអាកាស​ធាតុចុះ​ត្រជាក់​ជាងធម្មតា)។ ជាទូទៅ បាតុភូតឡានីណានេះ សីតុណ្ហភាព​មធ្យម​នៅលើផែនដី​ចុះ​ត្រជាក់ជាបណ្តោះអាសន្ន។