បរិស្ថាន

មន្រ្តីជាន់ខ្ពស់នៃការិយាល័យសិទ្ធមនុស្សនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ បាននិយាយខ្លាំងៗថា នៅ ខណៈដែលមនុស្សជាតិមានសមត្ថភាពចិញ្ចឹមមនុស្សគ្រប់គ្នា ហើយគ្មាននរណាម្នាក់គួរតែទទួលរងការអត់ឃ្លាននៅសតវត្សទី២១ ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ គឺជាកត្តាមួយដ៏សំខាន់នៃ វិបត្តិគ្រោះទុរភិក្សនៅក្នុងពិភពលោក។

គម្រោងអច្ឆរយ:ទន្លេមេគង្គង (Wonders of the Mekong) បានបង្ហាញនៅល្ងាចថ្ងៃទី០៦ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៤ ថា ចាប់តាំងពីថ្ងៃចេញផ្សាយរបាយការណ៍ «ត្រីទន្លេមេគង្គដែល មិនគួរមើលរំលង» របស់អង្គការ WWF កាលពីថ្ងៃទី០៤ ខែមីនាកន្លងទៅនេះ ហើយ របាយការណ៍នេះបានទាក់ទាញចំណាប់អារម្មណ៍ របស់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយលើពិភពលោក ជាអត្ថបទសរសេរ និងបទសម្ភាសន៍ជិត ២០០ នៅទូទាំងពិភពលោក។ 

កូនឈើប្រណិតជាង២០០ដើម នឹងដាក់បង្ហាញនៅថ្ងៃទិវាព្រៃឈើ

យោងតាមអង្គការឧតុនិយមពិភពលោក (OMM) បានឲ្យដឹងថា បាតុភូតអេល នីណូ ធ្លាក់ចុះ​ជាបន្តបន្ទាប់ ប៉ុន្តែ​នឹងបន្តមានឥទ្ធិពលលើអាកាសធាតុពិភពលោកនៅក្នុងខែដែលនឹងមកដល់ បង្កើតកម្តៅដែលក្តៅងំជាមួយនឹងឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់​ដែលមានប្រភពពីសកម្មភាពរបស់ មនុស្ស”។

ទន្លេមេគង្គ គឺជាទន្លេដែលវែងជាងគេនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ និងវែងជាងគេទី៨ លើ ពិភពលោក។ អាងទន្លេមេគង្គលើ ចាប់ផ្តើមនៅក្នុងប្រទេសចិន ដោយហូរចេញពីខ្ពង់រាបទីបេ ឆ្លងកាត់ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា។ នៅក្នុងអាងទន្លេមេគង្គក្រោម ទន្លេដ៏ធំនេះ បានហូរឆ្លងកាត់ ភាគឦសានប្រទេសថៃ ឡាវ និងកម្ពុជា និងហូរចាក់ទៅតំបន់ដីសណ្ត ដ៏មានជីជាតិ របស់ប្រទេសវៀតណាម។

ភ្លើងឆេះព្រៃនេះ ដ៏ធំបំផុតនៃប្រវត្តិសាស្រ្តសហរដ្ឋអាម៉េរិក នៅរដ្ឋតិចសាស បានធ្វើឲ្យ​មនុស្ស ២នាក់ស្លាប់ និងបំផ្លាញផ្ទៃដីជាង ៥០៩៨០០ ហិចតា។ អ្នកពន្លត់អគ្គីភ័យភ័យខ្លាចថា ស្ថានភាព​​នឹងកាន់តែអាក្រក់​នៅចុងសប្តាហ៍ដោយសារហេតុផលរបស់​ខ្យល់ដែលមិនរំពឹង​ទុក។

ការកើនឡើងដ៏សម្បើមនៃទឹកក្រោមដី​នៅក្នុងទីក្រុងហ្ស៊្លីតេន នៅភាគខាងលិច​ប្រទេសលីប៊ី នៅទ្វីបអាហ្វ្រិក បានជំរុញឲ្យមនុស្សរាប់សិបគ្រួសារ​ចាកចេញពីលំនៅឋានរបស់ពួកគេ ដែល​ទទួលរងការលិច ដែលធ្វើឲ្យមានការភ័យខ្លាចអំពីវិបត្តិទៅលើបរិស្ថាន។

នៅសប្តាហ៍នេះ កសិករឥណ្ឌារាប់ពាន់នាក់ បានទៅកាន់ទីក្រុងញូដេលី តាមត្រាក់ទ័រ ដែល​បង្កឡើងវិញនូវចលនាតវ៉ាដូចឆ្នាំ២០២០-២០២១ ដែលបានរាំងខ្ទប់ផ្លូវចូលទៅកាន់រដ្ឋធានី​។

អង្កការសហប្រជាជាតិ និងដៃគូនានានៅលើពិភពលោក បានពិនិត្យ​ការបាត់បង់ដ៏សម្បើម​នៃ​ពូជ​សត្វ និងរុក្ខជាតិ និងស្វែងរកមធ្យោបាយដើម្បីបញ្ចៀសការផុតពូជថ្មី។

ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ ជំរុញឲ្យមានគ្រោះរាំងស្ងួតដ៏បំផ្លិចបំផ្លាញយ៉ាងសម្បើម ដែល​បាន​វាយ​ប្រហារនៅឆ្នាំ២០២៣ លើតំបន់អាម៉ាហ្ស៊ូន។ នេះគឺជាតំបន់មួយក្នុងចំណោមតំបន់​ទាំង​ឡាយ​ ដែលប្រព័ន្ធបរិស្ថានមានសារសំខាន់បំផុតនៅលើពិភពលោក​ដើម្បីធ្វើឲ្យអាកាស​ធាតុ​មានស្ថិរភាព ដែលវាកំពុងរងការគំរាមកំហែងពីការឡើងកម្តៅ។

ចរាចរណ៍ដងផ្លូវ ឬអាកាស ការងារមិនចប់មិនហើយ ឬសម្លេងពីអ្នកជិតខាង យើងរស់នៅ​ក្នុងពិភពលោកមួយដែលកាន់តែឮសម្លេងរំខានច្រើនឡើងៗ ដោយជានិច្ចកាលយើងមិនបាន​ចាប់អារម្មណ៍ផង។ ដូច្នេះសម្លេងគឺជាបញ្ហា​ដែលគេស្គាល់​ប៉ះពាល់សុខភាពសាធារណ និង​ដែល​ផ្តល់ផលវិបាកធ្វើឲ្យខូចខាតការស្តាប់ឮ ធ្វើឲ្យខូចគុណ​ភាពការគេង ប្រព័ន្ធសរសៃឈាម​បេះ​ដូង និងការខូចខាតនានាដែលវាបង្កទៅលើស្ថានជីវចម្រុះ ជាពិសេស នៅទីក្រុងតែម្តង។

ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុបានធ្វើឲ្យពិភពលោកលោកទាំងមូលជួបគ្រោះថ្នាក់ធម្មជាតិ មិន​ឈប់​​មិនឈប់ មានខ្យល់ព្យុះ ទឹកជំនន់ និងគ្រោះរាំងស្ងួតជាដើម។

យោងតាមទីភ្នាក់ងារអន្តរជាតិនៃថាមពល (AIE) កាលពីឆ្នាំ២០២៣ ពិភពលោកបានស្ថាបនា ដល់កម្រិតឯកតកម្ម ៥០% នៃថាមពលកកើតឡើង​វិញ កើនលើសមុន ប្រៀបធៀបនឹង ឆ្នាំ ២០២២។ នេះបង្កើតបានជាចង្វាក់មិនធ្លាប់មាន​សម្រាប់ប៉ុន្មានឆ្នាំខាងមុខទៅថ្ងៃអនាគត​ ទោះ បីជាវាមិនទាន់​គ្រប់គ្រាន់នឹងប្រឈមនឹងការកើនកម្តៅអាកាសធាតុក្តី។

សេចក្តីសង្ឃឹមស្វែងរកឃើញអ្នករស់រានមានជីវិត បានថយចុះយ៉ាងឆាប់រហ័ស​បន្ទាប់ពី​រយៈ​ពេល ៧២ម៉ោង ដែលត្រូវបានចាត់ទុកជារយៈពេលមានសារៈសំខាន់ដើម្បីសង្រ្គោះ​ជីវិត​បន្ទាប់​​ពី​គ្រោះមហន្តរាយធម្មជាតិ។

យោងតាមរបាយការណ៍ដ៏គួរឲ្យភ្ញាក់ផ្អើលមួយរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ​នៅសន្និសីទ អន្តរជាតិស្តី អំពីអាកាសធាតុនៅទីក្រុងឌូបៃ ប្រទេសអារ៉ាបរួម អេមីរ៉េត បានឲ្យដឹងថា មានជិត ៧០០០ ពាន់លានដុល្លារ​នៃការផ្តល់ហិរញ្ញប្បទានសាធារណៈ និងឯកជន ជារៀងរាល់ឆ្នាំ គាំទ្រដល់​សកម្មភាពដែលមានឥទ្ធពលអវិជ្ជមាននៅលើធម្មជាតិ និងបង្កើតផ្ទាល់ដល់ ការ ប្រែប្រួលអាកាសធាតុ ឬវាមានប្រមាណជា ៣០ដង ច្រើនជាងចំនួន​ដែល​ចំណាយ​ជារៀង​រាល់​ឆ្នាំ​​សម្រាប់ដំណោះស្រាយ​ដែលបង្កើតឡើងសម្រាប់ធម្មជាតិ។

នៅខណៈ​ដែលសន្និសីទអន្តរជាតិស្តីអំពីអាកាសធាតុលើកទី២៨ COP28 ចាប់ផ្តើមប៉ុន្មានថ្ងៃ​ចុងក្រោយនៅទីក្រុងឌូបៃ អង្គការស្បៀងអាហារ និងកសិកម្មពិភពលោក FAO បាន​បង្ហាញ​កាល​ពីថ្ងៃអាទិត្យ​នូវ​ផែនការ​បដិវត្តដែលសំដៅ​ប្រែក្លាយប្រព័ន្ធកសិកម្ម​ចំណីអាហារ​ពិភពលោក​ទៅជាអាងស្តុក​កាបូនពីពេលនេះរហូតដល់ឆ្នាំ២០៥០។

បន្ទាប់ពីមួយរាត្រីនៃការពន្យាពេល ប្រទេសនៅជុំវិញពិភពលោកបានអនុម័តនៅ សន្និសីទ អន្តរជាតិ ស្តីអំពីអាកាសធាតុលើកទី២៨ នៅទីក្រុងឌូបៃ​ នូវអត្ថបទ​ការព្រមព្រៀង​ដែលគេវាយ​តម្លៃ​ថា ជាប្រវត្តិសាស្រ្ត​សម្រាប់ការអំពាវនាវ ជាលើក​ដំបូងឲ្យបោះបង់ចោលឲ្យបានច្រើនទៅ​មុខ​​នូវ​ការ​ប្រើប្រាស់ឥន្ធនៈផូស៊ីល ដែលជាអ្នកទទួល​ខុសត្រូវយ៉ាងសំខាន់នៃការកើនកម្តៅ​អាកាស​ធាតុ។

នៅលើផ្ទៃសមុទ្រដែលវាត្រូវបានចាំងពន្លឺដោយព្រះអាទិត្យ ប្លង់តុងរុក្ខជាតិប្រែក្លាយ​ឧស្ម័ន​កាបូនិក​​ទៅជាសារធាតុសរីរាង្គដោយសារការធ្វើរស្មីសំយោគ។ ប្លង់តុងរុក្ខជាតិកំពុងចុះអន់​ថយ​ ជួនកាលដោយសារការជះឥទ្ធពលពីមិនល្អពីសរីរាង្គដ៏ទៃ ពួកវាបានប្រែក្លាយជាអ្វី​ដែល​គេ​​ហៅ​ថា ព្រិលសមុទ្រ។ វាប្រៀបបានដូចជា​គុកសម្រាប់ដាក់កាបូន​រួចធ្លាក់ទៅក្នុងជម្រៅ​សមុទ្រ​​ដោយ​សារទំនាញផែនដី ហើយគឺជាកន្លែង​ដែលកាបូននឹងអាចស្ថិត​នៅ​រាប់ម៉ឺនឆ្នាំ។​

ការបង្កើតថ្មីនេះ គឺជាករណីបង្ហាញអំពីដំណើរដ៏គួរ ឲ្យកត់សម្គាល់ នៃ ក្រុមនិស្សិត​ដែល​មាន​ទស្សន​វិស័យឆ្ពោះទៅមុខ​នៃសកលវិទ្យាល័យ​ កាបារ៉ាក នៅប្រទេស​កេនយ៉ា គឺការធ្វើម្សៅ​ស្មៅ​ដែលអាចយកទៅធ្វើអាហារ អ៊ូហ្គាលី ដែលជាអាហារ​មូល​ដ្ឋាន​​របស់ប្រជាជនកេនយ៉ា។

សន្និសីទ្ធអន្តរជាតិលើកទី២៨ បានបើក​កាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍​នៅទីក្រុងឌូបៃ ជាមួយនឹង​ការ​ធ្វើ ឲ្យលេចឡើងដែលគេរំពឹងជាយូរមកហើយនូវមូលនិធិទូទាត់ការបាត់បង់ និងការខូចខាត ដោយសារអាកាសធាតុនៅក្នុងប្រទេសដែលងាយរងគ្រោះ។