ចាប៉ី គឺជាពាក្យក្លាយមកពីពាក្យសំស្ក្រឹតថា «ចក្ឆប៉ី»។ ដែលហៅឈ្មោះថា ចាប៉ីដងវែង គឺមកពីចាប៉ីនេះមានដងរបស់វាវែង។ ចាប៉ីដងវែងជាឧបករណ៍មានខ្សែ២ ឬ៤ ប៉ុន្តែវាមានសំនៀងតែ ២ទេ។
ចាប៉ីដងវែង ត្រូវបានបញ្ជូលក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌអរូបីនៃមនុស្សជាតិនៃយូនេស្កូ នៅថ្ងៃទី៣០ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៦។
អ្នកជក់ចិត្តនឹងចាប៉ី បានធ្វើការស្រាវជ្រាវដល់ប្រភពនៃចាប៉ីខ្មែរជាង ២៥ ឆ្នាំមកហើយ។ រហូតមកទល់ពេលនេះគ្មានឯកសារណាមួយដែលបញ្ជាក់ថា បុព្វបុរសខ្មែរនាសម័យបុរេប្រវត្តិសាស្ត្របាននិយម ឬប្រើឧបករណ៍ភ្លេងប្រភេទនេះទេ ។
ទោះបីជាយ៉ាងណ គេក៏បានជួបប្រទះនូវវត្តមានរបស់ឧបករណ៍នេះ ក្នុងចំណោមឧបករណ៍ភ្លេងរបស់បងប្អូនខ្មែរលើ ដែលជាជនជាតិរួមឈាមជាមួយខ្មែរ ក៏ប៉ុន្តែរស់នៅតាមព្រៃភ្នំ។ ហើយបើគេពិនិត្យឧបករណ៍ភ្លេងក្លិង្គបុរាណឥណ្ឌា និងឧបករណ៍ភ្លេងខ្មែរចាប៉ី គេនឹងឃើញនូវភាពស្រដៀងគ្នា។ កត្តានេះហើយដែលជំរុញឱ្យអ្នកស្រាវជ្រាវផ្នែកឧបករណ៍ភ្លេងខ្មែរជឿជាក់ថា ចាប៉ីកើតចេញពីខឿនវប្បធម៌ក្លិង្គ។
បើក្រឡេកមើលសម័យនគរភ្នំវិញ បណ្ឌិតមីសែល ត្រាណេ អ្នកស្រាវជ្រាវបុរាណវិជ្ជា ធ្លាប់បានឱ្យដឹងថា ឯកសារភាគច្រើននៃរូបចម្លាក់ គឺទាក់ទិនទៅនឹងឧបករណ៍ភ្លេងនេះ ដែលត្រូវបានគេជួបប្រទះក្នុងស្ថានីយ៍ប្រវត្តិសាស្ត្រនាដើមសតវត្សរ៍ទី១ ដល់ទី ៦ នៃគ្រិស្តសករាជ ជាពិសេសនៅតំបន់អូកែវ និងអង្គរបុរី ខេត្តតាកែវ ។
នាដើមសតវត្សរ៍ទី៧ នៃគ្រិស្តសករាជ ចាប៉ីដងវែងនេះក៏បានត្រូវខ្មែរប្រើប្រាស់នៅខេត្តកំពង់ធំដែរ ដូចជានៅម្តុំស្រុកសម្បូរ បើយើងសំអាងលើចម្លាក់ផ្តែរមួយ។ ដូចឧបរកណ៍ឯទៀតដែរ ខ្មែរនាសម័យចេនឡាបានប្រើចាប៉ី ដើម្បីជាតង្វាយថ្វាយព្រះសិវៈ។
លោកមីសែល ត្រាណេ បានបញ្ជាក់ទៀតថា មកទល់ពេលនេះ គេពុំទាន់រកឃើញនៅឡើយ នូវអ្នកស្ថាបនានៃឧបករណ៍ភ្លេងនេះ ក្នុងសម័យវប្បធម៌នគរភ្នំ ចេនឡា នៅប្រទេសឡាវ និងប្រទេសសៀមនៅឡើយទេ។ ភស្តុតាងដែលគេបានជួបប្រទះសុទ្ធសឹងតែនៅស្ថិតនៅសតវត្សទី១៩ ហើយនិងសតវត្សរ៍ទី ២០ កន្លងទៅនេះទេ។
ការស្រាវជ្រាវបានឱ្យដឹងទៀតថា នៅប្រទេសថៃ តាមរយៈថៃរូបនីយកម្មបានបណ្តាលឱ្យជនជាតិខ្មែរ ដែលបានក្លាយជាជនជាតិភាគតិចសឹងតែឈប់ប្រើគ្រឿងភ្លេងនេះទៅហើយ លើកលែងតែនៅខេត្តស៊ីសាកេតមួយប៉ុណ្ណោះ។ ឯនៅប្រទេសវៀតណាមវិញ នៅខេត្តខ្លះគេនៅប្រើចាប៉ីដងវែងនេះច្រើនជាបង្គួរដែរ ។
ឆ្លងតាមការស្រាវជ្រាវជាបន្តបន្ទាប់ បណ្ឌិតមីសែលត្រាណេ បានអះអាងថា ការប្រៀបធៀបចម្លាក់ឧបករណ៍ភ្លេងនាសម័យនគរភ្នំ និងឧបករណ៍បច្ចុប្បន្នអាចផ្តល់ព័ត៌មានស្តីពីប្រភព និងភាពចំណាស់នៃប្រវត្តិរបស់ដងចាប៉ីវែងរបស់ខែ្មរផងដែរ។
ចាប៉ីដងវែងមានមុខងារសំខាន់ ៤យ៉ាងគឺ ៖ ទី១ សំខាន់លេងក្នុងវង់ភ្លេងអារក្ស ដោយគេយកឧបករណ៍នេះទៅប្រគំចូលជាមួយឧបករណ៍ដទៃទៀតក្នុងពេលលៀងអារក្សម្ដងៗ តាំងពីសម័យយូរលង់ណាស់មកហើយ។ ទី២ សំខាន់គេលេងក្នុងវង់ភ្លេងការបុរាណដែលជាប្រពៃណីរបស់ដូនតាខ្មែរតាំងពីរាប់ពាន់ឆ្នាំមកហើយ។ ទី៣ សំខាន់ គេលេងសម្រាប់កំដរចំរៀងបែបកំណាព្យ ដែលអ្នកច្រៀងត្រេះផងច្រៀងផង និងមានប្រជាប្រិយបំផុត។ ទី៤ គេលេងសំខាន់ក្នុងវង់ភ្លេងមហោរីសម័យដំបូងបង្អស់។ ប៉ុន្ដែសម័យបច្ចុប្បន្ននេះ ចាប៉ីដងវែងគ្មានវត្ដមានក្នុងវង់ភ្លេងមហោរីនេះទៀតទេ៕
Daily Program
